سیگاری دست سوم یا دود دست سوم سیگار (Thirdhand Smoke) به مواد شیمیایی باقیمانده از دود سیگار روی سطوح مختلف گفته می‌شود. احتمالا با اصطلاح سیگاری دست دوم یا دود دست دوم سیگار آشنایی دارید که به استنشاق دود سیگار فردی که در حال سیگار کشیدن است می‌گویند.
دود دست سوم سیگار نیز مربوط به سطوحی می‌شود که بقایای نیکوتین روی آنها باقی مانده و شما با آنها تماس پیدا می‌کنید. از جمله این سطوح مختلف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لباس
- کف اتاق
- مبلمان
- اسباب بازی‌ها
- وسایل نقلیه مثل خودرو
- دیوارها
حتی وقتی مقداری از گازهای باقی مانده روی این سطوح را نیز استنشاق می‌کنید در واقع با بقایای نیکوتین در تماس بوده‌اید. دود دست سوم سیگار اگر با سایر آلوده‌کننده‌های داخل منزل ترکیب شود می‌تواند به ترکیبی سمی تبدیل شود.
با اینکه خطر سیگاری دست دوم برای سایر افراد به اندازه کسانی است که سیگار می‌کشند اما سیگاری دست سوم بخاطر اثرات خیلی بدی که روی سلامت افراد می‌گذارد مورد توجه قرار گرفته است.
در این مطلب در مورد دود دست سوم و اثرات آن بر روی سلامتی و همچنین نحوه جلوگیری از خطراتی که برای سلامتی دارد بیشتر یاد خواهید گرفت.
سیگاری دست سوم چه اثراتی بر روی سلامت ما دارد؟
سیگار کشیدن بیشترین ضرر را به سلامتی شما می‌زند ولی باز هم می‌توان جلوی آن را گرفت. طبق بررسی‌هایی که انجمن قلب آمریکا (AHA) انجام داده، در سیگار بیش از 5000 ماده شیمیایی وجود دارد. بسیاری از این مواد شیمیایی سمّی هستند. به عنوان نمونه می‌توان به برخی از این مواد شیمیایی مثل آرسنیک، فرمالدهید و تار (قطران، نوعی ترکیب صمغ مانند) اشاره کرد. در طی زمان، سیگار کشیدن باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان، بیماری‌های قلبی و مرگ زودرس می‌شود.
اگر اهل سیگار کشیدن نیستید، در معرض دود دست سوم سیگار نبودن کمی سخت است، مخصوصا موقعی که یکی از اعضای خانواده شما اهل سیگار کشیدن باشد. در حقیقت دود دست سوم از سمت کسی که سیگار می‌کشد روی همه افراد خانواده با هر رده سنی تأثیر می‌گذارد.
تأثیر دود دست سوم سیگار روی کودکان
دود سیگاری که روی سطوح و وسایل مختلف باقی می‌ماند، چندین نوع اثر بر روی سلامتی کودکان دارد. طبق بررسی‌های انجام شده توسط Mayo Clinic، کودکان در رابطه با چنین تأثیراتی نسبت به همه افراد آسیب پذیرتر هستند. دلیل این یافته علمی این است که کودکان بیشتر از همه دست به سطوح مختلف می‌زنند و وسایل مختلف را نزدیک بینی و دهان خود می‌برند.
کودکانی که در خانه در معرض اثرات سیگاری دست سوم هستند، احتمال اینکه به عارضه‌های زیر دچار شوند نسبت به بقیه افراد بیشتر است:
- آسم
- عفونت گوش
- بیماری‌های مکرر
- ذات الریه یا سینه پهلو
ضمنا کودکانی که به دست والدین سیگاری بزرگ می‌شوند، خطر اینکه آنها هم سیگار بکشند بیشتر است.
نوزادان
نوزادان هم در معرض خطرات سیگاری دست سوم هستند. طبق یک بررسی علمی مشخص شد دود سیگار یکی از بزرگ‌ترین عوامل خطر بروز سندرم مرگ ناگهانی نوزاد یا SIDS است. عامل خطر مهم بعدی در وقوع SIDS، داشتن فرم نامناسب برای خواب است.
جدای از خطر بروز SIDS، نوزادانی که در معرض دود دست سوم سیگار باشند، بروز خطرات مختلف در آنها – مثل بیماری‌های مکرر و مشکلات تنفسی – مشابه با بروز این خطرات در کودکان بزرگ‌تر خواهد بود.
تأثیرات بقایای دود سیگار روی سطوح بر روی سلامت افراد بزرگسال
با اینکه افراد بزرگسال به اندازه نوزادان و کودکان در حال رشد آسیب پذیر نیستند ولی باز هم از تأثیرات بسیار بد و منفی سیگاری دست سوم در امان نخواهند بود. یکی از این اثرات این است که افراد بزرگسال هر چقدر بیشتر در معرض سموم موجود در دود سیگار باشند خطر ابتلا به سرطان در آنها بیشتر می‌شود.
معمولا خطر ابتلا به سرطان ریه بیشتر از همه است اما طبق نظر AHA (انجمن قلب آمریکا)، بزرگسالانی که در معرض بقایای دود سیگار بر روی سطوح هستند، احتمال بروز سرطان‌های زیر در آنها بالاست:
- سرطان مثانه
- سرطان دهانه رحم
- سرطان کلیه
- سرطان دهان
- سرطان پانکراس
- سرطان حنجره
در کوتاه مدت، دود دست سوم باعث بروز بیماری‌ها و عفونت‌های بیشتری در افراد بزرگسال می‌شود. به عنوان مثال شاید باعث بروز سرفه، بیشتر از حد نرمال گردد.
خطرات سیگاری دست سوم در زنان باردار
اگر باردار باشید، سیگاری دست سوم بودن می‌تواند روی نوزاد متولد نشده شما هم اثر بگذارد. چه از طریق استنشاق کردن مواد شیمیایی دود سیگار یا دست زدن به سطوحی که این مواد شیمیایی بر روی آن قرار گرفته باشند، خطر ورود این سموم به درون جریان خون بدنتان وجود دارد. طبیعتا ورود این مواد شیمیایی به درون جریان خون مادر، باعث انتقال از طریق بند ناف به جنین خواهد شد.
در یک بررسی علمی با جامعه آماری پایین، اثرات سیگاری دست سوم روی بافت ریوی جنین موش مورد بررسی قرار گرفت. محققین در این مطالعه علمی متوجه شدند که برخی سموم موجود در دود سیگار، روی رشد و نمو طبیعی بافت ریه اثر منفی می‌گذارند.
در صورتی که جنین‌ها در معرض بقایای شیمیایی دود سیگار بوده باشند، احتمال اینکه بعد از تولد، بیماری‌های تنفسی در آنها بروز کند وجود دارد. طبق ادعای آکادمی متخصصین اطفال آمریکا (AAP)، سیگار کشیدن در طی دوران بارداری خطر بروز SIDS را افزایش می‌دهد.
چطور می‌توان از بروز اثرات نامطلوب سیگاری دست سوم بودن بر روی سلامتی جلوگیری کرد؟
به طور کلی مؤثرترین روش برای جلوگیری از اثرات نامطلوب بقایای مواد شیمیایی دود سیگار بر روی سلامتی این است که در معرض آن قرار نگیرید. اگر سیگار نمی‌کشید، باید وارد خانه‌ها و نواحی که اکثر افراد در آن سیگار می‌کشند، نشوید. اگر هم خودتان سیگار می‌کشید، پس باید تا الان متوجه شده باشید که خطرات بسیار جدی سیگاری دست سوم بر روی سلامت دیگران و خانواده، یکی از چندین دلیل منطقی برای ترک سیگار است.
متأسفانه، از بین بردن باقی مانده مواد شیمیایی دود سیگار که بر روی سطوح می‌نشیند، ساده نیست. برخلاف تصور افراد، باز گذاشتن پنجره‌ها یا روشن کردن پنکه، به دفع مواد شیمیایی که بر روی سطوح مختلف قرار گرفته‌اند کمکی نخواهد کرد. حتی نباید فکر کنید اگر فقط در یک قسمت خانه سیگار بکشید، مواد شیمیایی دود سیگار به سایر قسمت‌های خانه نخواهد رسید چون از طریق لباس و کلیه سطوحی که در قسمت‌های مختلف خانه هستند، قابل انتقال می‌باشد.
در صورتی شما یا منزلتان در معرض مواد شیمیایی دود سیگار بوده‌اید می‌توانید با چندین کار از شر این مواد شیمیایی خلاص شوید و جلوی خطر سیگاری دست سوم را بر روی سلامتی خودتان و سایر افراد بگیرید:
- تمام لباس‌هایتان را بشویید
- همه ملحفه‌ها و روبالشتی‌ها را بشویید
- تمام سطوح منزل را گردگیری کنید و طی بکشید
- روی کانتر آشپزخانه، دیوارها و سقف را کاملا پاک کنید
- فرش و قالی منزل را کامل و با دقت شستشو دهید
- تمام اسباب بازی‌ها را تمیز کنید
- تمام پارچه‌هایی که داخل منزل هستند از جمله مبلمان را شستشو دهید
برحسب تجربه و طبق یک قاعده کلی، چنانچه یک ساختمان بوی سیگار بدهد، احتمالا مواد شیمیایی موجود در دود سیگار بر روی سطوح آن باقیمانده و باید کاملا تمیز شود.
یکی دیگر از راه‌هایی جلوگیری از اثر مضر سیگاری دست سوم بر روی سلامت افراد مختلف این است که افراد سیگاری دائما لباس خود را عوض کنند و دست‌های خود را مرتبا بشویند. اهمیت این کار قبل از تماس داشتن با نوزاد و کودکان بسیار مهم است تا باعث انتقال آلودگی نشوند.
جمع بندی مطالب
در بین تحقیقات مختلفی که بر روی دود سیگار انجام شده، پدیده سیگاری دست سوم نسبتا جدید است. ضمنا بد نیست بدانید که مواد شیمیایی موجود در دود سیگار، در طی زمان بر روی سطوح مختلف جمع می‌شوند.
تا زمانی که محققین، بیشتر در مورد دود دست سوم سیگار و کلیه خطرات آن بر روی سلامتی افراد مختلف تحقیق کنند و اطلاعات کامل‌تری کسب کنند، بهترین کار این است که در معرض آن قرار نگیرید. در واقع منظور ما این است که شما باید از همه فرم‌های دود سیگار از جمله دود دست اول و دست دوم سیگار دور باشید.
اگر خودتان سیگار می‌کشید و به خاطر حفظ سلامت خودتان و کسانی که دوستشان دارید، تصمیم به ترک کردن گرفته‌اید و به کمک نیاز دارید، حتما تحت نظر پزشک قرار بگیرید.
