شیر مادر علاوه بر تغذیه نوزاد، ایمنی نوزاد در برابر بیماری‌ها را نیز تأمین می‌کند.
ترکیبات شیر مادر:
- چربی
- پروتئین
- قند
- ویتامین ها
- مواد معدنی
- ترکیبات ایمنی‌بخش
عوامل مختلفی می‌تواند بر کمیت و کیفیت شیر مادر تأثیر بگذارند مانند:
- بیماری
- تغذیه
- فعالیت بدنی
یکی از سوالاتی که اکثر مادران به‌خصوص مادران ورزشکار دارند این است که ورزش چه تأثیری بر شیر آن‌ها و متعاقباً نوزادشان خواهد گذاشت که در این مقاله به این موضوع پرداخته می‌شود.
به طور میانگین مادران در طی 4 تا 6 ماه اول شیردهی روزانه 750 میلی‌لیتر شیر تولید میکنند.
تاثیر ورزش بر مقدار شیر مادر
تحقیقات نشان داده است که تمرینات متوسط هوازی بر این میزان و همچنین ترکیبات شیر مادر و وزن گیری نوزاد تأثیر نخواهد گذاشت و تفاوتی در مقدار شیردهی مادران ورزشکار و غیر ورزشکار نشان داده نشده است. اما در ورزش‌های شدید(بیش از 70 درصد ضربان قلب) ، گلیکوژن موجود در سلول‌های ماهیچه‌ای به اسیدلاکتیک تجزیه می‌شود و منجر به افزایش این ماده در شیر مادر می‌گردد که معمولاً تا 90 دقیقه پس از تمرین در این وضعیت باقی می‌ماند سپس به حالت عادی باز خواهد گشت.
تأثیر ورزش در دوران بارداری بر شیر مادر
بخش قابل‌توجهی از وزن گیری مادر در دوران بارداری مربوط به تجمع بافت چربی در بدن مادراست؛ که بخشی از انرژی موردنیاز مادر در دوران شیردهی را تأمین می‌کند؛ بنابراین اگر فعالیت ورزشی به‌گونه‌ای باشد که در ذخیره نرمال چربی مادر اختلالی ایجاد کند ممکن است که تأثیر منفی بر عملکرد شیردهی مادر داشته باشد؛ که این امر می‌تواند به دلیل وابستگی احتمالی به حداقل ذخایر چربی برای حجم و ترکیب نرمالی از شیر در اوایل دوران شیردهی و یا افزایش نیاز انرژی غذایی مادر برای تولید شیر باشد.
زناني که در دوران بارداري 11 تا 13 کيلوگرم وزن اضافه میکنند بايد 2 تا 4 کيلوگرم ذخیره چربي داشته باشند که این میزان چربی انرژی موردنیاز یک تا دو ماه تولید شیر مادر را تأمین می‌کند.
تأثیر ورزش بر ترکیبات ایمنی‌بخش شیر مادر
شیر مادر حاوی ترکیبات و سلول‌های ایمنی‌بخش است :
- گلبول‌های سفید
- ایمنوگلوبینها
وجود اين ايمنوگلوبولين در شير مادر و انتقال آن به نوزاد براي سلامت دستگاه گوارش نوزاد و محافظت آن در مقابل میکروارگانیسم‌های بیماری‌زای مختلف اهمیت دارد.
تاثیر شدت ورزش بر سیستم ایمنی مادران شیرده
برخی مطالعات نشان داده‌اند که شدت و نوع طول دوره فعالیت‌های ورزشی بر میزان ایمنوگلوبین A IgA)) تأثیر دارد به‌گونه‌ای که ورزش‌های هوازی و با شدت کم تا متوسط (کمتر از 70 درصد ضربان قلب) موجب افزایش و ورزش‌های شدید (بیش از 70 درصد ضربان قلب) موجب کاهش غلظت IgA در شیر مادر می‌شود. این کاهش غلظت پس از یک ساعت از اتمام ورزش به حالت عادی بازمی‌گردد.
تاثیر ورزش بر هورمون های استرس
ورزش‌های شدید موجب افزایش هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و نورادرنالین و درنتیجه کاهش غلظت IgA می‌گردند.
راهنمای تغذیه نوزاد برای مادران شیرده ورزشکار
بهتر است تغذیه کودک پیش از شروع تمرینات ورزشی صورت گیرد.
علت امتناع کودک از شیر خوردن پس از ورزش مادر چیست؟
بعد از اتمام ورزش به دلیل تجمع نمک و عرق کردن مادر ممکن است کودک از خوردن شیر امتناع کند، بنابراین حمام کردن بعد از تمرین و پیش از تغذیه کودک به رفع این مشکل کمک می‌کند.
در ورزش‌های شدید طعم شیر به دلیل تجمع اسید لاکتیک تغییر می‌کند و شور مزه می‌شود و ممکن است فرزند از خوردن شیر امتناع کند بنابراین توصیه می‌شود پس از ورزش اقدام به دفع اسید لاکتیک از طریق ادرار کنند و به مدت یک ساعت پس از تمرینات ورزشی کودک را تغذیه نکنند تا ترکیبات و طعم شیر به حالت عادی بازگردد، سپس مقداری از شیر را با دست از سینه خارج کنند و بعد کودک را تغذیه کنند.
