تغذیه کودکان همواره موضوعی نگران‌کننده برای والدین بوده، زیرا کودک در حال گذراندن مرحه رشد است و اختلالات تغذیه‌ای از قبیل کم خوری، پرخوری یا خوردن مواد غیرخوراکی بر رشد کودک تاثیر منفی خواهد گذاشت.
به‌طورکلی وزن کودک نباید از اندازه نرمال کمتر شود و از دست دادن وزن حتی در کودکان چاق به معنی وجود یک مشکل است، مگر آنکه که خلاف آن اثبات شود.
رفتار غیرعادی کودک که معمولاً والدین از آن شکایت می‌کنند شامل موارد زیر می باشد:
- امتناع از غذا خوردن
- عصبانیت فرزند هنگام غذا دادن به آن
- ترس از افزایش وزن و تصور نادرست از تناسب‌اندامشان
- پنهان کردن و احتکار مواد غذایی
- حمام رفتن بعد از صرف غذا
- کاهش وزن یا عدم رشد
- ریزش موی سر
- رشد مو در بدن
- تغییرات شخصیتی مانند تحریک‌پذیری و افسردگی، گوشه‌نشینی، سرخوردگی اجتماعی
- ورزش بیش‌ازحد
- بیش فعالی
- پرش و ایستادن‌های مکرر
- امتناع از نشستن
علت بی‌اشتهایی کودکان
یکی از عوامل مؤثر در بی‌اشتهایی کودکان اختلالات روانی و فضای غیر صمیمی اعضای خانواده است.
ازجمله عللی دیگری که موجب اختلالات تغذیه‌ای و بی‌اشتهایی کودکان از سنین بسیار پایین (چند ماه اول زندگی) می شود می توان موارد زیر را نام برد:
- کمبود محبت
- افسردگی والدین
- پرخاشگری
- دعوای مکرر والدین
- غذا خوردن انفرادی
- به دنیا آمدن فرزند جدید و عکس‌العمل‌های نامناسب رفتاری
اگر والدین با عصبانیت و اجبار به کودکشان غذا بدهند، کودک تمایل به غذا خوردن را از دست می‌دهد و حتی در صورت گرسنه بودن بهانه‌گیر و لجباز می‌شود.
گاهی استرس و افسردگی کودک ناشی از فشارهای بیرون خانه مانند مدرسه، تکالیف و دوستان است که علاوه بر بی‌اشتهایی، بی‌خوابی و عدم علاقه به انجام کارهای روزانه در فرزند نیز مشاهده می‌شود.
ممکن است والدین به دلیل مشغله کاری قادر به طبخ غذای خانگی و آماده کردن میان وعده‌های سالم مانند میوه، مغزیجات، لقمه نخواهند بود. در این صورت غذاهای پرکالری و باارزش تغذیه‌ای پایین مانند ساندویچ و تنقلات مانند چیپس، کیک و شیرینی جای تغذیه سالم کودک را می‌گیرد.
بی‌اشتهایی کودکان در دوران بیماری و مصرف دارو نیز متداول است.
در این دوران بی‌اشتهایی، از دست دادن انرژی و کاهش وزن به دلیل مقابله بدن با عوامل بیماری‌زا رخ می‌دهد. نوع بیماری کودک نیز در بی‌اشتهایی کودک و کاهش وزن تأثیر دارد.
از جمله مواردی که سبب بی اشتهایی کودک می شود:
- حساسیت به مواد غذایی
- عدم جذب مواد غذایی توسط سیستم گوارش
- تب
- اسهال
- استفراغ
- یبوست
- کرم روده
- کم‌خونی
- از دست دادن حس چشایی
- خستگی
- بی‌تحرکی
- مصرف داروها مانند آنتی‌بیوتیک
بی‌اشتهایی عصبی
بی‌اشتهایی عصبی نوعی اختلال روانی است که در آن فرد از خوردن غذای کافی با وجود گرسنگی امتناع می‌ورزد یا غذاهای کم‌کالری و کم‌چرب را برای خوردن انتخاب می‌کند.
تصور نادرست از شکل بدن، تناسب‌اندام و همچنین ترس از افزایش وزن عامل بی‌اشتهای عصبی است.
توصیه‌های کلی برای رفع بی‌اشتهایی کودکان:
در اکثر موارد والدین برای اختلالات خوردن فرزندشان مقصر نیستند، بااین‌حال با تمام انرژی برای بهبود کودکشان تلاش می‌کنند و برای ارائه یک برنامه ثابت و اصولی از یک گروه درمانی شامل پزشک، روانشناس و متخصص تغذیه کمک می‌گیرند.
توصیه‌هایی که می‌توان برای بهبود روند تغذیه کودکان پیشنهاد کرد به شرح زیر است:
- هنگام غذا دادن به کودک صبر، حوصله و آرامش داشته باشید و آن را مجبور به خوردن غذا نکنید به‌خصوص زمانی که کودک بیمار است.
- اگر فرزند شیرخوار مبتلابه بیماری‌های اسهال و عفونت‌های تنفسی است، افزايش تغذيه با شير برای بهبود سریع‌تر کودک مفید است.
- برای فرزندان بالای شش ماه تهیه غذای تازه و گرم مانند سوپ همراه با سبزی‌ها و حبوبات را انتخاب کنید. زرده تخم‌مرغ، غلات، گوشت، ماهی و حبوبات برای تقویت کودک نیز مفید هستند.
- اگر کودک استفراغ می‌کند، غذا را بافاصله زمانی دو تا چهار ساعته و به مقدار کم به او بدهید.
- پس‌ازاینکه بیماری کودک بهبود پیدا کرد، وعده‌های غذایی را زیاد کنید و دقت داشته باشید املاح، ویتامین‌ها و پروتئین‌های غذای کودک بیشتر شود.
همچنین رعایت نکات زیر پیشنهاد می گردد:
- هیچ‌گاه کودک را مجبور به غذا خوردن، وعده شیرینی و تنقلات دادن و تهدید کردن نکنید.
- کودک خردسال خود را هنگام غذا خوردن آزاد بگذارید تا با غذای خود بازی کند و آن را لمس کند.
- بشقاب کودک را پر نکنید، از حجم غذای کم با تزئینات جذاب برای تشویق کودک به غذا خوردن استفاده کنید.
- میان وعده‌های غذایی کودکتان را با تنقلاتی مانند چیپس، شکلات، بیسکوییت و … پر نکنید و یا به مقدار خیلی کم استفاده کنید.
- آب‌میوه، میوه، آجیل و پوره بهترین میان وعده برای کوکانتان هستند.
- یک ساعت پیش از وعده اصلی از دادن میان وعده امتناع کنید.
- اجازه دهید فرزندتان در فرایند تهیه غذا، تزئین و چیدن میز به شما کمک کند، این‌گونه او را برای خوردن غذایی که در آن مشارکت داشته ترغیب خواهد شد.
- سعی کنید هنگام بازی کودک، دویدن و مشاهده تلویزیون به کودک غذا ندهید بلکه محیط آرامی برای این کار انتخاب کنید.
- اگر کودکتان غذایی را دوست دارد، به سلیقه او احترام بگذارید و آن غذا را به‌دفعات بیشتر تهیه کنید
- همواره آداب غذا خوردن مانند غذا خوردن در ساعت معین، شستن دست‌ها پیش از غذا، کنار خانواده غذا خوردن، تشکر کردن، خوش برخوردی هنگام صرف غذا را رعایت کنید و به کودکتان هم آموزش دهید.
