آنچه در مورد اختلالات غدد درون ریز باید بدانید
سیستم غدد درون ریز شامل اندام ها و غدد متعددی است که در سراسر بدن قرار دارند. این غدد هورمون هایی تولید می کنند که اکثر سیستم های بدن از جمله متابولیسم، نحوه ضربان قلب شما، نحوه رشد استخوان‌ها و بافت‌ها و حتی توانایی شما برای بچه دار شدن تأثیر می‌گذارد. این غدد نقش حیاتی در ابتلا یا عدم ابتلا به دیابت، بیماری تیروئید، اختلالات رشد، اختلال عملکرد جنسی و بسیاری از اختلالات مرتبط با هورمون دارد. در این مقاله هر آنچه لازم است درباره اختلالات غدد درون ریز بدانید، آورده شده است.
سیستم غدد درون ریز
هر غده سیستم غدد درون ریز هورمونهای خاصی را در جریان خون شما ترشح می‌کند. این هورمون‌ها از طریق خون شما به سلول‌های دیگر می‌روند و به کنترل یا هماهنگی بسیاری از فرآیندهای بدن کمک می‌کنند.
غدد درون ریز عبارتند از:
غدد فوق کلیوی
دو غده که در بالای کلیه‌ها قرار دارند و هورمون کورتیزول را ترشح می‌کنند.
هیپوتالاموس
بخشی از قسمت میانی تحتانی مغز که به غده هیپوفیز می‌گوید که چه زمانی هورمون ترشح کند.
تخمدان‌ها
اندام‌های تناسلی زنانه که تخمک‌ها را آزاد می‌کنند و هورمونهای جنسی تولید می‌کنند.
سلول‌های جزایر لانگرهانس در لوزالمعده
سلول‌های لوزالمعده ترشح هورمونهای انسولین و گلوکاگون را کنترل می‌کنند.
تیروئید
یک غده پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است که متابولیسم را کنترل می‌کند.
حتی کوچکترین سکسکه در عملکرد یک یا چند غدد می‌تواند تعادل ظریف هورمون‌ها را در بدن شما از بین ببرد و منجر به اختلال غدد درون ریز یا بیماری غدد درون ریز شود.
پاراتیروئید
چهار غده ریز در گردن که در رشد استخوان نقش دارند.
غده صنوبری
غده‌ای در نزدیکی مرکز مغز که ممکن است با الگوهای خواب مرتبط باشد.
غده هیپوفیز
غده‌ای که در پایه مغز در پشت سینوس‌ها قرار دارد. اغلب به آن “غده اصلی” می گویند زیرا بر بسیاری از غدد دیگر، به ویژه تیروئید تأثیر می‌گذارد. مشکلات غده هیپوفیز می‌تواند بر رشد استخوان، چرخه قاعدگی زنان و ترشح شیر مادر تأثیر بگذارد.
بیضه‌ها
غدد تولید مثل مردانه که اسپرم و هورمونهای جنسی تولید می‌کنند.
تیموس
غده‌ای در بالای قفسه سینه که به رشد سیستم ایمنی بدن در اوایل زندگی کمک می‌کند.
علل اختلالات غدد درون ریز
اختلالات غدد درون ریز بسته به شرایط، علل مختلفی دارند. مثلاً، آکرومگالی و سندرم کوشینگ اغلب ناشی از تومور در غده فوق کلیوی یا هیپوفیز است. این تومورها معمولاً غیرسرطانی هستند، اما برای مدیریت شرایط نیاز به برداشتن دارند.
برخی از مشکلات ناشی از عدم تعادل هورمونی است. به عنوان مثال، پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید به میزان هورمونهای تیروئیدی که غده تیروئید تولید می‌کند و اینکه آیا این غده هورمون تولید می‌کند مربوط می‌شود. همچنین، سطوح بالای آندروژن در زنان می‌تواند باعث سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) شود.
هورمون ها در برخی موارد سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس را از بین می‌برد. بیماری گریوز نیز یک بیماری خود ایمنی است و می‌تواند منجر به پرکاری، یک بیماری خودایمنی باعث مشکلات غدد درون ریز می‌شود. به عنوان مثال، دیابت نوع 1 نتیجه این است که سیستم ایمنی مختل شود.
اختلالات غدد درون ریز معمولاً به دو دسته تقسیم می‌شوند:
بیماری غدد درون ریز زمانی رخ می‌دهد که یک غده بیش از حد یا خیلی کم هورمون تولید کند که به آن عدم تعادل هورمونی می گویند.
بیماری غدد درون ریز به دلیل ایجاد ضایعات مانند ندول ها یا تومورها در سیستم غدد درون ریز که ممکن است بر سطح هورمون تأثیر بگذارد ایجاد می شود.
سیستم بازخورد غدد درون ریز به کنترل تعادل هورمون‌ها در جریان خون کمک می‌کند. اگر بدن شما مقدار زیاد یا خیلی کم از یک هورمون خاص داشته باشد، سیستم بازخورد به غده یا غدد مناسب برای رفع مشکل سیگنال می‌دهد. اگر این سیستم بازخورد در حفظ سطح مناسب هورمون‌ها در جریان خون مشکل داشته باشد یا اگر بدن شما آنها را به درستی از جریان خون خارج نکند، ممکن است عدم تعادل هورمونی رخ دهد.
افزایش یا کاهش سطح هورمون غدد درون ریز ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- مشکل در سیستم بازخورد غدد درون ریز
- بیماری
- ناتوانی غده‌ای در تحریک غده دیگر برای ترشح هورمون به عنوان مثال، مشکل در هیپوتالاموس می‌تواند تولید هورمون در غده هیپوفیز را مختل کند
- یک اختلال ژنتیکی، مانند نئوپلازی غدد درون ریز متعدد (MEN) یا کم کاری مادرزادی تیروئید
- عفونت
- آسیب به غده درون ریز
تومور غده درون ریز
بیشتر تومورهای غدد درون ریز و ندول ها و توده‌ها غیر سرطانی هستند. معمولاً به سایر قسمت‌های بدن سرایت نمی‌کنند. با این حال، یک تومور یا ندول روی غده ممکن است در تولید هورمون غده اختلال ایجاد کند.
نارسایی آدرنال
غده فوق کلیوی هورمون کورتیزول و گاهی اوقات آلدوسترون بسیار کمی ترشح می‌کند. علائم شامل خستگی، ناراحتی معده، کم آبی بدن و تغییرات پوستی است. بیماری آدیسون نوعی نارسایی آدرنال است.
هیپوفیتاریسم
غده هیپوفیز هورمونهای کمی ترشح می‌کند یا اصلاً هورمون ترشح نمی‌کند. ممکن است توسط تعدادی از بیماری‌های مختلف ایجاد شود. زنان مبتلا به این بیماری ممکن است توقف عادت ماهانه داشته باشند.
نئوپلازی غدد درون ریز متعدد
این شرایط نادر ژنتیکی از طریق خانواده‌ها منتقل می‌شود. آنها باعث ایجاد تومورهای غدد پاراتیروئید، آدرنال و تیروئید می‌شوند که منجر به تولید بیش از حد هورمون‌ها می‌شود.
بلوغ زودرس
بلوغ زودرس غیرطبیعی زمانی اتفاق می افتد که غدد به بدن می گویند که هورمونهای جنسی را خیلی زود ترشح کند.
شایع ترین اختلالات غدد درون ریز
انواع مختلفی از اختلالات غدد درون ریز وجود دارد. برخی از نمونه‌ها شامل موارد زیر است.
دیابت
دیابت وضعیتی است که باعث می شود سطح گلوکز خون بالا باشد؛ زیرا بدن قادر به تولید یا استفاده کافی انسولین برای تنظیم گلوکز نیست. دو مورد از رایج‌ترین انواع دیابت نوع 1 و نوع 2 هستند.
دیابت علائمی را ایجاد می‌کند که عبارتند از:
- افزایش تشنگی و ادرار
- افزایش گرسنگی
- تغییرات وزن غیرمنتظره
- زخم‌های مداوم
- بی حسی یا گزگز در دست‌ها یا پاها
- خستگی
- تاری دید
بیشتر درمان‌های دیابت شامل ترکیبی از عوامل سبک زندگی و داروها است. افراد مبتلا به دیابت ممکن است به داروهای منظم انسولین برای کمک به تنظیم سطح گلوکز خود نیاز داشته باشند.
پرکاری تیروئید از شایع تری اختلالات غدد درون ریز
پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید هورمونهای بیش از حد تولید کند. این عارضه چندین علت احتمالی دارد، از جمله التهاب غده تیروئید یا بیماری گریوز.
هورمونهای تیروئید به تنظیم مصرف انرژی در سراسر بدن کمک می‌کنند. این بدان معنی است که این بیماری می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم را ایجاد کند، از جمله:
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- مشکل در خوابیدن
- تحریک پذیری و عصبی بودن
- خستگی
- دمای پایین بدن
- حرکات مکرر روده
- کاهش وزن با افزایش اشتها
- گواتر
درمان پرکاری تیروئید به علت آن، علائم و سلامت کلی فرد بستگی دارد. درمان می‌توانند شامل داروها، درمان با ید رادیواکتیو یا جراحی تیروئید باشند.
کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که بدن به اندازه کافی هورمون تولید نکند. این بیماری شایع‌ترین اختلال تیروئید است و می‌تواند باعث کند شدن فرآیندهای بدن شود.
علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خستگی
- حساسیت به سرما
- گفتار آهسته
- افتادگی پلک و تورم صورت
- پوست خشک
- ضربان قلب آهسته
- گرفتگی عضلات
- گیجی
- یبوست
- افزایش وزن
- سوزن سوزن شدن در دست‌ها
پزشک ممکن است درمان این بیماری را با دوزهای اضافی هورمون تیروئید برای کمک به مدیریت علائم پیشنهاد دهد.
سندرم کوشینگ
سندرم کوشینگ زمانی رخ می‌دهد که هورمون کورتیزول بیش از حد باشد. کورتیزول به بدن کمک می‌کند تا به استرس واکنش نشان دهد، فرآیندهای متابولیک را تنظیم کند و فشار خون را حفظ کند.
کورتیزول بیش از حد در افراد مبتلا به سندرم کوشینگ می‌تواند علائمی ایجاد کند که عبارتند از:
- افزایش وزن
- بازوها و پاهای لاغر
- صورت گرد
- یک توده چربی بین شانه‌ها
- رشد بیش از حد مو
- ضعف عضلانی
- تاری دید
- کاهش باروری و میل جنسی
- خستگی
- کبودی آسان
رایج ترین درمان سندرم کوشینگ جراحی برای برداشتن توموری است که باعث این مشکل شده است.
آکرومگال یاز اختلالات غدد درون ریز
آکرومگالی زمانی رخ می‌دهد که بدن هورمون رشد بیش از حد تولید کند. این بیماری می‌تواند منجر به رشد غیرعادی استخوان‌ها، اندام‌ها و سایر بافت‌های اطراف بدن شود. به عنوان مثال، می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- دست‌ها و پاهای متورم
- رشد استخوان های صورت
- تغییرات استخوانی مانند بیرون زدگی فک
- پوست ضخیم و خشک
- تعریق و بوی بدن
- صدای کلفت
درمان‌ها می‌تواند شامل جراحی، داروها و پرتودرمانی برای کاهش تومور ایجاد کننده این بیماری باشد.
PCOS
PCOS زمانی رخ می‌دهد که یک عدم تعادل هورمونهای تولید مثل ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در تخمدان‌ها شوند.
می‌تواند علائمی ایجاد کند که عبارتند از:
- سیکل‌های قاعدگی نامنظم
- موهای زائد
- آکنه
- نازک شدن مو
- افزایش وزن یا مشکل در کاهش وزن
- تیره شدن پوست
- لک های پوستی
برای درمان PCOS، پزشک ممکن است قرص‌های هورمونی ضد بارداری، داروهای ضد آندروژن یا متفورمین را پیشنهاد کند.
پوکی استخوان
سطوح پایین استروژن، اغلب به دلیل یائسگی، منجر به تحلیل استخوان و شکنندگی استخوان‌ها می‌شود. پوکی استخوان همچنین می‌تواند ناشی از کمبود کلسیم یا سطوح بالای هورمون پاراتیروئید باشد.
بیماری آدیسون از اختلالات غدد درون ریز
وضعیتی که در آن غدد فوق کلیوی کورتیزول یا آلدوسترون کافی تولید نمی‌کنند. علائم شامل درد شکم، چرخه‌های قاعدگی غیر طبیعی، افسردگی و هوس نمک است.
تشخیص
اگر پزشک شما مشکوک باشد که علائم شما می‌تواند مربوط به سیستم غدد درون ریز شما باشد، احتمالاً آزمایش خون را برای بررسی عدم تعادل هورمونی انجام می‌دهد. ممکن است از ادرار یا بزاق شما آزمایش گرفته شود.
بسته به نتایج، ممکن است به یک متخصص غدد، پزشکی که در شرایط مربوط به سیستم غدد درون ریز متخصص است، ارجاع داده شوید.
متخصصان غدد آزمایش های دقیق‌تری را برای تعیین علت عدم تعادل هورمونی انجام می‌دهند. این اغلب شامل آزمایشهای تحریک و سرکوب غدد می شود.
برای این آزمایشها، هورمونهایی به شما تجویز می شود که شروع به تحریک یا سرکوب آهسته تولید هورمونهای خاص می کنند. سپس متخصص غدد چگونگی پاسخ بدن شما را ارزیابی می‌کند.
به عنوان مثال، برای بررسی سندرم کوشینگ، پزشک استروئیدی به نام دگزامتازون می‌دهد که تولید کورتیزول را مسدود می‌کند. سپس یک آزمایش خون که سطح کورتیزول بدن را اندازه گیری می‌کند، به ارزیابی اینکه آیا غدد فوق کلیوی بیش از حد کورتیزول تولید می‌کنند یا خیر، کمک می‌کند.
در برخی موارد، رشد سرطانی یا غیر سرطانی روی یک غده ممکن است باعث شود غده بیش از حد هورمون تولید کند. برای تأیید یا رد تومور، پزشکان ممکن است برای مشاهده جزئیات بیشتر غده، اسکن CAT یا MRI را درخواست کنند.
اختلالات غدد درون ریز طیف وسیعی از علائم را ایجاد می‌کند. بسیاری از این علائم با علائم سایر بیماری‌ها همپوشانی دارند. این می‌تواند تشخیص اختلالات غدد درون ریز را دشوار کند و تشخیص ممکن است به تعدادی ابزار و آزمایش نیاز داشته باشد.
برای مثال، پزشک ممکن است اختلال غدد درون ریز را با استفاده از موارد زیر تشخیص دهد:
- آزمایش ادرار
- اسکن‌های تصویربرداری، مانند اسکن MRI
- آزمایش ژنتیکی
- تست‌های هورمونی
- آزمایش خون
درمان
اکثر اختلالات غدد درون ریز قابل درمان نیستند و در صورت عدم درمان، برخی از آنها می‌توانند تهدید کننده زندگی شوند. گفته می‌شود، زمانی که اختلالات غدد درون ریز به موقع تشخیص داده و درمان شوند، عدم تعادل هورمونی و علائم را می‌توان مدیریت کرد.
اولین مرحله درمان معمولاً هورمون درمانی است. این نوع درمان ممکن است به شکل جایگزینی هورمون باشد که در آن شما هورمونی را مصرف می‌کنید که بدن شما به اندازه کافی آن را ترشح نمی کند یا اگر بدن شما بیش از حد هورمون تولید می‌کند، ممکن است برای کاهش تولید هورمون، درمان سرکوب هورمونی برای شما تجویز شود.
هورمون درمانی معمولاً به شکل قرص یا گاهی از طریق تزریق یا چسب زدن روی پوست انجام می‌شود. یکی از این نمونه‌ها چسب پوستی استرادیول است که برای تسکین علائم یائسگی، استروژن را به بدن می‌رساند و ممکن است از پوکی استخوان جلوگیری کند.
اگر تومور علت عدم تعادل هورمونی باشد، ممکن است شیمی درمانی برای کشتن سلول‌های سرطانی و جلوگیری از گسترش آنها تجویز شود. همچنین ممکن است لازم باشد تمام یا بخشی از تومور با جراحی برداشته شود.
کلام آخر
سیستم غدد درون ریز شبکه پیچیده‌ای از غدد، هورمون‌ها و گیرنده‌هایی است که اکثر فرآیندهای بدن را کنترل می‌کنند. مغز متفکر آن هیپوتالاموس است. هیپوتالاموس یک اندام کوچک در مغز شما با یک هدف بزرگ است که این هدف ثابت نگه داشتن این فرآیندهای بدن با دوز مناسب از هورمون‌ها است.
اختلالات غدد درون ریز می‌تواند به دلایل زیادی خارج از کنترل شما ایجاد شود. اگر پزشک شما نگران عدم تعادل هورمونی باشد، سطح هورمون شما را آزمایش می‌کند و احتمالاً درمان‌هایی را برای تثبیت آن تجویز می‌کند.
خستگی، تغییرات وزن و افسردگی همگی علائم رایج بسیاری از اختلالات غدد درون ریز هستند. اگر این مشکلات را تجربه کردید، ممکن است تمایل داشته باشید که علائم خود را با یک برنامه فشرده یا استرس تغییر دهید.
با این وجود، هرگز نباید احساس کنید که بدن شما خارج از کنترل شماست. برای اطلاع از علت علائم خود به پزشک مراجعه کنید. برنامه درمانی مناسب می‌تواند تعادل را به بدن شما بازگرداند و به شما کمک کند دوباره سلامتی خودتان را به دست آورید.
منابع
https://www.verywellhealth.com/the-endocrine-system-2616551
https://www.medicalnewstoday.com/articles/endocrine-disorders#summary
